Մայիսյան փառահեղ հերոսամարտը

1. Փաստերով հիմնավորել՝ երիտթուրքերը շարունակում են պանթուրքական ծրագիրը:

1918 թ. գարնանը թուրքերը 50–հազարանոց զորք էին կենտրոնացրել

Կովկասյան ճակատում: Նրանք ծրագրել էին նվաճել ամբողջ

Արևելյան Հայաստանը, հասնել Բաքու, Դաղստան և Հյուսիսային

Իրան: Նրանք փորձում էին ներկայիս Էջմիածնի և Գյումրու կողմից շրջափակել Երևան նահանգը։ 

1. Հիմնավորել Առաջին Աշխարհամարտի Կովկասյան ճակատում պատերազմն ընդունել էր թուրք-հայկական բնույթ:

Երևում էր միայն հայերի և թուրքերի կռիվը, այդ պատճառով էլ այն կոչվեց թուրք-հայկական։ Հայկական ուժերը հարկադրված անցան Ախուրյան գետի

ձախ ափը: Թուրքական կողմը վերջնագիր ներկայացրեց Ալեքսանդրապոլում

տեղակայված հայկական զորքի հրամանատարությանը: Պահանջվում էր

հանձնել քաղաքը և զորքը 25 կմ հեռացնել երկաթուղուց: Չսպասելով

վերջնագրի պատասխանին` թշնամին մայիսի 15–ին գրավեց քաղաքը: Այսպես՝ թուրք– անդրկովկասյան պատերազմը վերաճեց

թուրք–հայկական պատերազմի:

1. Պատմել Ալեքսանդրապոլի գրավվման, Ջավախքի, Շիրակի դիմադրության նշանակման մասին:

1918 թվականի ապրիլի 12-ին Կարսն առանց դիմադրությանն հանձնվեց թուրքերին: Հայկական ուժերը հարկադրված անցան Ախուրյան գետի ձախ ափը: Թուրքական կողմը վերջնագիր ներկայացրեց Ալեքսանդրապոլում տեղակայված հայկական զորքի հրամանատարությանը: Պահանջվում էր հանձնել քաղաքը և զորքը 25 կմ հեռացնել երկաթուղուց: Չսպասելով վերջնագրի պատասխանին` թշնամին մայիսի 15–ին գրավեց քաղաքը: Այսպես՝ թուրք–անդրկովկասյան պատերազմը վերաճեց թուրք–հայկական պատերազմի: Ճակատային գիծը Ջավախքից ձգվում էր Ալեքսանդրապոլ, ապա Արաքս գետով մինչև Մարգարա: Դեռ մայիսի 7–ին թուրքերը ներխուժել էին Ջավախք: Հայերը համառ դիմադրություն ցուցաբերեցին Ախալքալաքի գավառում: Թուրքական զորամասերը շրջափակել էին նաև Ախալցխան: Թուրքերին այդպես էլ չհաջողվեց գրավել Ախալցխան. մարտերը շարունակվեցին մինչև հունիսի 6–ը: Թուրք– հայկական պատերազմի կարևոր իրադարձություններից է Շիրակի գոյամարտը: Տեղի բնակչությանը միացան արևմտահայ հազարավոր գաղթականներ և մայիսի կեսերին միացյալ ուժերով մաքրեցին Արագածի լեռնազանգվածը քրդերից ու թաթարներից:

1. Ներկայացնել Սարդարապատի ուղղությամբ ուժերի դասավորության , ռազմական գործողությունների ընթացքի մասին:

Մայիսի 21– ին՝ կատաղի մարտից հետո, հայկական ուժերը նահանջեցին`

հանձնելով Սարդարապատ կայարանն ու գյուղը: Գեներալ Նազարբեկյանը

Ղարաքիլիսայից Մ. Սիլիկյանին հրամայեց հակահարձակման միջոցով

կանխել թուրքերի առաջխաղացումը դեպի Երևան: Այդ օրհասական պահին

հայ ժողովուրդը, նրա ռազմական և քաղաքական ուժերը միաբանության

հիանալի վարքագիծ դրսևորեցին: Թշնամուն հաղթելու, նրան վռնդելու համար

կողք կողքի կանգնած էին հայ զինվորականները, աշխարհազորայինները,

կանայք ու պատանիները, հոգևորականները: Մայիսի 22– ի առավոտյան

հայկական զորքը դիմեց հարձակման: Հաջորդ օրը Սարդարապատը ազատագրված էր:

Պատերազմի ճակատային այս հատվածում կռվող հայկական ուժերը միավորվեցին

Սարդարապատի ջոկատի մեջ՝ գնդապետ Դ. Բեկ–Փիրումյանի հրամանատարության ներքո:

Սարդարապատի ճակատամարտի օրերին` մայիսի 22– ից մինչև 28– ը, թշնամին կորցրեց

3500 սպանված և նահանջեց մոտ 60 կմ: Թուրքերը խուճապահար անցան Ախուրյանի աջ ափը: Առջևում Ալեքսանդրապոլն ու Կարսն էին: Ամեն ինչ ավարտվեց հայերի փառահեղ հաղթանակով։

1. Նկարագրել Բաշ-Ապարանի և Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերի ընթացքի, արդյունքների մասին:

Մյուս հաղթանակը նվաճվեց Բաշ Ապարանի ճակատային հատվածում:

Թուրքերը մոտ 10 հազար զորքով շարժվեցին դեպի Բաշ Ապարան: Նպատակն

էր դուրս գալ Աշտարակ և Քանաքեռի գրավմամբ փակել օղակը Երևանի

շուրջը: Մայիսի 23–ին գեներալ Սիլիկյանը Երևանյան զորախմբի ուժերից

5 հազար հոգու ուղարկեց Բաշ Ապարանի ճակատ, որի հրամանատար

նշանակվեց Դրոն: Նույն օրը հայկական ուժերը տարան առաջին հաղթանակը:

Նրանց հետ միասին թուրքերի դեմ քաջաբար կռվում էր նաև եզդիների

ջոկատը: Կատաղի մարտերը Բաշ Ապարանի ճակատում շարունակվեցին

մինչև մայիսի 29– ը: Ի վերջո հայկական ուժերը պարտության մատնեցին

թշնամուն:

1. Փաստերով հիմնավորել մայիսյան հերոսամարտերի պատմական նշանակությունը:

Մայիսիյան հերոսամարտերը շատ կարևոր էին, որովհետև հայերը չթողեցին, որ թուրքերը գրավեն Բաշ-Ապարանը և Սարդարապատը։ Եթե գրավեին, Հայաստանը կվերանար։ Կլիներ հայ ազգի բնաջնջումը։ Մայիսյան հերոսամարտի բոցերում ծնվեց անկախ Հայաստանի Հանրապետությունը։ 

Այսպիսով՝ ռազմաքաղաքական գործընթացների բերումով նորահռչակ

հայկական պետությունը դարձավ Առաջին աշխարհամարտի մասնակից

կողմ: Հայաստանի Հանրապետությունը ճանաչում ստացավ Անտանտի երկրների կողմից և իր տարածքային

ու քաղաքական իրավունքները ձևակերպեց Սևրի պայմանագրով: