Հովհաննես Թումանյան

1. Կարդա «Հոգեհանգիստ» բանաստեղծությունը։ Տեղեկություններ գտիր Թումանյանի՝ այդ շրջանում գործունեության մասին։ Ամենահետաքրքիր տեղեկությունները հավաքիր քո բլոգում։

1914 թվականին, երբ սկսվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, հայ ժողովրդին և նրա բանաստեղծ զավակին սպասում էին էլ ավելի զարհուրելի, դժոխային ժամանակներ: Թումանյանն այդ օրերին ընտանիքի, հարազատների և մտերիմների հետ գտնվում էր Ձաղվերում: Նա շուտափույթ վերադառնում է Թիֆլիս և անդամակցում 1914թ. հոկտեմբերին ստեղծված «Պատերազմից վնասվածներին օգնող կոմիտեի»-ին, որը մշակութային և հոգևոր գործիչների մասնակցությամբ ծավալում է լայն գործունեություն: 1914-1915թթ. Թումանյանի հասարակական ողջ գործունեությունը կապվում է հիշյալ ընկերության կենտրոնական կոմիտեի հետ: Դեռ պատերազմից շատ առաջ «Հայոց հարցն ու իր լուծումը» հոդվածում Թումանյանը գրել էր. «Եվ նա՝ Թուրքիան, դիմել է, դիմում է և կդիմի ամենահրեշավոր միջոցների՝ վերջ դնելու էդ ժողովրդին իր հարցի հետ միասին, հայի հայրենիքի ու ազգային իրավունքների խնդիրը ընդմիշտ փակելու համար»: Ի խորին դժբախտության հայ ժողովրդի՝ այդպես էլ եղավ: Թումանյանն այն սակավաթիվ գործիչներից էր, որ եղավ ռազմաճակատում, իր ընկերների հետ շրջեց պատերազմի վայրերում: Ամենայն հայոց բանաստեղծը երկու անգամ եղավ Արևմտյան Հայստանում՝ 1914 և 1915 թվականներին: Նա իր աչքերով տեսավ Ցեղասպանությունը: Այդ տարիների ընթացքում իր հետ պահում էր օրագրեր, որոնք այսօր էլ ցեղասպանության պատմությունը կերտելու համար վավերագրեր են, ընդ որում շատ կարևոր:

1. Գտիր աշխարհագրական անունները քարտեզների վրա։ Փորձիր բացատրել լայն աշխարհագրության դերն այս բանաստեղծությունում։ Առանձնացրու ըստ քեզ բանաստեղծության առանցք հանդիսացող տողը (տողերը)։

Մասիսն ու Արան, Սիփանն ու Սըրմանց, Նեմրութ, Թանդուրեք, Սուրբ Արագած, Միջագետք, Ասորիք,  Հելլեսպոնտ, Պոնտոսի, Եփրատ, Տիգրիս, Սաղմոս, Ձիրավի ձորից, Հայկական պարից

Նա փորձում էր ցույց տալ Հայաստանի սահմանները։

— Հանգե՜ք, իմ որբեր... իզո՜ւր են հուզմունք, իզո՜ւր և անշահ...
Մարդակեր գազան՝ մարդը՝ դեռ երկար էսպես կըմնա...

1. Կարդա «Բարձրից» բանաստեղծությունը։

• Հատվածների բաժանիր բանաստեղծությունը

1․ Իմ բարի սըրտի էն մեծ խոհերից,

Էն մեծ խոհերի անհուն խորերից՝
Կամեցավ՝ ելավ իմ հըզոր հոգին,
Որ բարձրից նայի աստծու աշխարհքին։

Ու պայծառ ցոլաց դեպ վերին այեր՝
Մարդկային ամեն հընարքներից վեր,
Վե՜ր ամեն շուքից և շամանդաղից՝
Մինչև լուսեղեն ոլորտն անթախիծ։

Ու իր հարազատ բարձունքիցը լույս՝

Անչար, անաչառ, անդորր ու անհույզ՝
Պարզ, ամենատես հայացքովը նա
Ճառագեց ներքև՝ աշխարհքի վըրա։

Տեսավ աշխարհքը՝ գեղեցի՜կ, անվե՜րջ,
Եվ հայրենիքներն անձուկ նըրա մեջ,

Եվ աստվածները նըրանց զանազան,
Եվ սուրբերը խիստ, խըտրող ու դաժան։

2․ Տեսավ՝ ուտում են ամենքն ամենքին. 

Ամեն հայրենիք՝ իրեն զավակին,
Եվ իր պաշտողին՝ ամեն մի աստված,

Եվ կյանքը տանջանք, ցավ համատարած։

Ու ոչ մի երկիր չըկա հանգչելու—
Խոր, արարչական հանգիստն անխըռով,
Ու ոչ մի անկյուն չըկա շընչելու
Շունչն աստվածային՝ լի անվերջ սիրով...

Անպատում վըշտով վերըստին նայեց
Իմ էս մեծ սըրտին՝ աշխարհքից էլ մեծ,—
Անսահմա՜ն աշխարհք, և սեր ընդհանուր
Եվ մարդը ուրախ, և երգ ամենուր...

Ու իջավ նորից էնտեղ հանգչելու—

Խոր, արարչական հանգիստն անխըռով,
Էնտեղ հանգչելու, էնտեղ շընչելու
Էն մեծ խոհերով, էն անվերջ սիրով...

• Էսսե գրիր Թումանյանի այս երկու բանաստեղծությունների շուրջ։

Այս երկու բանաստեղծությունների հիմքում գրեթե նույն իմաստն է թաքնված։ Դրանք մարդկանց մասին են, ովքեր միշտ կշարունակեն իրար ատել և սպանել։ Խոսում է ընդհանրապես պատերազմների և սպանությունների մասին։ Նա անցել էր Առաջին համաշխարհային պատերազմի և Ցեղասպանության միջով, որտեղ տեսել էր սպանություններ, դավաճանություններ և այլն։ Բանաստեղծություններից ինձ ամենաշատը դուր եկած տողերը․

*

Տեսավ՝ ուտում են ամենքն ամենքին.
Ամեն հայրենիք՝ իրեն զավակին,
Եվ իր պաշտողին՝ ամեն մի աստված,

Եվ կյանքը տանջանք, ցավ համատարած։

*

Մարդակեր գազան՝ մարդը՝ դեռ երկար էսպես կըմնա...