Երիտթուրքերի հեղաշրջումը։
XX դ. սկզբին աստիճանաբար ուժեղանում էր ընդդիմադիր ուժերի հակասուլթանական պայքարը։ Երիտթուրքերի «Միություն և առաջադիմություն» կազմակերպությունը քաղաքական պայքարի ասպարեզ էր մտել 1890–ական թթ.։ ՀՅԴ–ն, հարաբերություններ հաստատեց երիտթուրքերի հետ, որ պայքարեր սուլթանական բռնակալության դեմ։ Դաշնակցությունն իր նոր ծրագրում ավելի ընդգծեց գաղափարախոսությունը և առաջադրեց Արևմտյան Հայաստանում ինքնավարությունը: 1907 թ.֊ին Փարիզում տեղի ունեցավ Օսմանյան կայսրության երկրորդ համաժողովը: Նրանք առաջ քաշեցին Աբդուլ Համիդի գահընկեցությունը և տերությունում գործող վարչակարգի փոփոխությունը։ Հայ ազատագրական ուժերը ընդդիմադիր ուժերի հետ պայքարի մեջ էին մտել իշխող վարչակարգը տապալելու և կայսրությունում սահմանադրական կարգեր հաստատելու համար: Հեղաշրջումը կատարվեց ժամկետից շուտ Մակեդոնիայի հարցի սրման պատճառով և 1908 թ. հուլիսին տեղի ունեցավ պետական հեղաշրջում։ Շարժման կենտրոնը դարձավ Սալոնիկը, իսկ շարժիչ ուժը՝ թուրքական բանակը։ Հուլիսի 23-ին երիտթուրք սպաները սուլթանից պահանջեցին վերականգնել 1876 թ. չգործադրված սահմանադրությունը։ Ահաբեկված սուլթանը հաջորդ օրը հրապարակեց հրամանագիր սահմանադրության վերականգնման մասին: Երկիրը հռչակվեց սահմանադրական միապետություն:
Հայերի ոչնչացումը։այլև ավելի վատ կերպով շարունակեցին սուլթան Աբդուլ Համիդի որդեգրած քաղաքականությունը: Դրա առաջին քայլը կատարվեց երիտթուրքերի իշխանության գալուց դեռ մեկ տարի չանցած։ 1909 թ. ապրիլին Ադանայի նահանգամ տեղի ունեցավ հայերի կոտորած։ Սպանվեց 30 հազար հայ:
Պանթյուրքիզմը ՝ պետական քաղաքա-կրոնություն:
հնարավորություն՝ հաշտեցնելու երկու ժողովուրդներին։ Բայց իշխանությանը տիրացած երիտթուրքերը պատրաստ չէին նման երկխոսության: 19֊րդդարի կեսերից նրանց մտահոգում էր կասեցնել պետության փլուզումը։
Երիտթուրքերի նպատակն էր համախմբել թյուրքալեզու բոլոր
ժողովուրդներին մեկ միասնական թուրքական պետության` Մեծ Թուրանի մեջ: Ընդունելով պանթյուրքիզմի գաղափարախոսությունը երիտթուրքերը գնացին Հայկական հարցը լուծելու։
Հայ ազգային կուսակցությունների դիրքորոշումը:
No comments:
Post a Comment